Köpeklerde çok yaygın görülen ortopedik problemlerden biri de dizde çapraz bağ kopmasıdır. Bu tam ya da kısmi-lifsel kopmalar şeklinde olabilir. Ancak kısmi kopmalar da zaman içerisinde çoğunlukla tam kopmaya dönüşmektedir.
Çapraz bağ nedir ve nerededir?
Her bir diz ekleminde bağ dokudan yapılmış çapraz bağ olarak isimlendirilen iki adet bant vardır. Bunlar diz ekleminin altında ve üstündeki kemikler olan femur ile tibiayı birbirine bağlar ve diz kilitli bir eklem olarak çalışır.
Bunlara çapraz bağ denmesinin nedeni de diz ekleminin içinde birbiri üzerinde çapraz yapmalarıdır. Bir ligament diz ekleminin içinden dışına, diğeri de dışından içine bağlarken tam ortada birbirlerini çaprazlar.
İnsan dizi de aynı anatomik yapıya sahiptir. Çapraz bağ kopuğu sporcularda yaygın bir problemdir. Ön çapraz terimi insanlarda aynı anatomik yapıyı tanımlamaktadır.
Genellikle büyük ırk köpeklerde görülür. Genetik bir takım ortopedik kusurlar, aşırı aktiviteler, obesite ve yavaş ilerleyen eklem deformasyonları ligamentin zayıflamasına ve kopmasına neden olur. Diz stabilitesi bozulur, dizde çekmece gözü hareketi denilen öne ve arkaya hareketler sonucu eklemin kıkırdak yüzeyleri, menisküsler zarar görür. Bir süre sonra eklem hasarı nedeniyle eklemin hareket etmesi neredeyse imkansız hale gelir.
Ön çapraz bağ hasarı nasıl oluşur ?
Diz eklemi kilitli bir eklemdir ve sadece bir yönde ileri ve geri hareket eder. Diz ekleminin dönmesine neden olan travmalar çapraz bağ hasarı oluşturur. Bu durum köpeklerde ve sporcularda koşarken ve bir eklemde ağırlığın çoğu varken aniden yönün değişmesi ile olur. Bu hasra genellikle ön çapraz bağı etkiler. Eklem böylece stabilitesini kaybeder; buna bağlı aşırı ağrı ve çoğunlukla topallık oluşur. Hasar çoğunlukla şişman köpeklerde yürüme sırasında sadece bir çakıl taşı üzerinde tökezleyerek oluşabilir. Çapraz bağ hasarının kronik biçimi bir hastalığın sonucu olarak ligamentlerin zayıflamasından dolayıdır. Bağ gevşemiş, uzamış ya da kısmi olarak kopmuş olabilir bu da hafif ve aralıklı bir topallığa neden olur. Eklemin bu durumuyla kullanılması devam ettiğinde tam kopma olana kadar durum basamak basamak daha kötüye gider.
Nasıl teşhis edilir ?
Travmatik çağraz bağ kopuğunda genel hikaye köpeğin koşarken aniden durduğu ya da çığlık attığı ve daha sonrasında etkilenen bacağına ağırlık verememesidir.
Pek çok pet etkilenen bacağın parmak ucuyla yere dokunur ve ağırlığın çok küçük bir kısmını buraya verir.
Muayene sırasında veteriner hekim çekmece gözü denilen kısmi bir hareketi diz eklemine yaptırır. Bu da diz ekleminin gevşekliğini yani bağın koptuğunun işaretidir. Köpeklerin çoğunda bu test öncesi bir kas gevşetici ve sakinleştirici yapmak gerekmektedir.
Yine eklem kıkırdaklarının hasar görüp görmediklerini kesinleştirmek için de artroskopi yapılabilir.
Eklemde başka hasarlar da oluşur mu?
Diz ekleminin içinde meniskus olarak isimlendirilen kıkırdak parçaları vardır. Meniskus femur ve tibia arasında şok emici olarak görev yapar. Çapraz bağ koptuğu zaman bu kıkırdaklar da keza çoğu kez hasara uğrar. Bunlar genellikle bağ operasyonu sırasında tamir edilir.
Tedavide köpeklerin yaşına, aktivitesine, hastalığın geçmişine ve hastanın kilosuna göre değişik cerrahi yöntemler kullanılır. Bu yöntemlerden özellikle son yıllarda kullanılan TPLO ve TTA yöntemi merkezimizde uygulanmaktadır.
Operasyon her zaman gerekli midir?
10 kilonun altındaki köpekler operasyonsuz iyileşebilir. Bu hastalar çoğunlukla iki ile altı hafta arasında süreyle dinlendirilir. Ek olarak akupunktur- aquapunktur ve tendo destek tedavileri uygulanır. Hareketleri men edilir. 10 kilonun üzerindeki köpekler genellikle operasyonsuz iyileşemezler ve maalesef çoğu köpek bu ağrılı hasarı ortadan kaldırmak için cerrahi müdahaleye ihtiyaç duyar. Ancak bu hastalarda da operasyona engel bir durum ya da riskli bir durum varsa son yıllarda proloterapi ve prolozon uygulaması ile kliniğimizde operasyona gerek kalmadan çapraz bağ problemlerinde güzel sonuçlar almaktayız.
Proloterapi çok basit anlatımla uygulanan bölgede yangı oluşturarak iyileşme mekanizmasının uyarılmasını sağlayan bir tedavi yöntemidir. Bu yangının uyarılması belirli ilaçların karışımı ile ya da ozonun belirli konsantrasyonlarda kullanımı ile olur. Bu ilaç karışımı ya da ozon diz ekleminde proloterapi için uygun noktalara uygulanır. Ancak doğru yapılmadığı takdirde komplikasyonları olabilir. Bu yüzden çok iyi anatomi bilgisine dayanan ve steril koşullara uyulması gereken bir uygulamadır. Çapraz bağ problemlerinde operasyona alternatif kullanılabilmekte ve yaklaşık %60-70 oranında başarılı sonuçlar alınmaktadır.